Ρωμαίους 8:18-25

Πιστεύω πραγματικά πως αυτά που τώρα υποφέρουμε, δεν ισοσταθμίζουν τη δόξα που μας επιφυλάσσει ο Θεός στο μέλλον. Γιατί όλη η κτίση προσμένει με λαχτάρα πότε θα φανερωθεί η δόξα των παιδιών του Θεού. Ξέρετε, βέβαια, πως η κτίση υποτάχθηκε κι αυτή στη φθορά, όχι γιατί το ήθελε αλλά γιατί έτσι θέλησε αυτός που την υπέταξε. Έχει όμως πάντοτε την ελπίδα, κι αυτή ακόμα η κτίση, πως θ' απελευθερωθεί από την υποδούλωσή της στη φθορά, και θα μετάσχει στην ελευθερία που θ' απολαμβάνουν τα δοξασμένα παιδιά του Θεού. Ξέρουμε καλά ότι ως τώρα όλη η κτίση στενάζει και κραυγάζει από πόνο, σαν την ετοιμόγεννη γυναίκα. Κι όχι μόνο η κτίση. Το ίδιο κάνουμε κι εμείς: Έχουμε ως αρραβώνα του νέου κόσμου το Άγιο Πνεύμα, εσωτερικά όμως στενάζουμε κι εμείς, γιατί λαχταρούμε να γίνουμε για πάντα παιδιά του Θεού και να γλιτώσει το σώμα μας από τη φθορά. Γιατί το ότι έχουμε σωθεί συνδέεται με την ελπίδα μας. Η ελπίδα όμως είναι για κάτι που δεν το βλέπουμε-γιατί, αν κάτι το βλέπει κανείς, ποιος ο λόγος να το ελπίζει; Κι αν ελπίζουμε σε κάτι που δεν το βλέπουμε, αυτό σημαίνει πως το προσμένουμε με υπομονή.

Την περασμένη εβδομάδα εστιάσαμε την προσοχή μας στην κληρονομιά των παιδιών του Θεού στο εδάφιο 17. Αν έχεις δεχτεί τον Ιησού Χριστό σαν Κύριο και Σωτήρα και Θησαυρό, τότε ο Θεός σου έχει δώσει το δικαίωμα να ονομαστείς παιδί του Θεού. (Ιωάννης 1:12). Και αν είμαστε παιδιά του Θεού, λέει ο Παύλος, τότε είμαστε “ και κληρονόμοι. Κληρονόμοι του Θεού, που θα μετάσχουμε μαζί με το Χριστό στη θεϊκή δωρεά. Εφόσον συμμεριζόμαστε τα παθήματα του Χριστού, θα μετάσχουμε μαζί του και στη δόξα του.”

Είδαμε πως η κληρονομιά μας περιλαμβάνει τον κόσμο και όλα όσα υπάρχουν μέσα σ' αυτόν. Και, το καλύτερο απ' όλα, είδαμε πως περιλαμβάνει τον ίδιο τον Θεό με σκοπό την αιώνια χαρά μας. Επίσης είδαμε πως η κληρονομιά μας περιλαμβάνει και τη δική μας δόξα. Και αυτό δεν το αναφέρουμε απλά παρεμπιπτόντως σαν ένα τρίτο όφελος. Πρόκειται για το βασικό στοιχείο της ικανότητας που έχουμε να απολαμβάνουμε την υπόλοιπη κληρονομιά μας. Αν μέναμε στην παρούσα κατάσταση σωματικά και συναισθηματικά και πνευματικά, η ικανότητά μας να απολαύσουμε τους καινούριους ουρανούς και την καινούρια γη και το Θεό τον ίδιο θα ήταν αξιοθρήνητη. Γι' αυτό ο Θεός μας υπόσχεται όχι μόνο μια ασύγκριτη κληρονομιά, αλλά και απεριόριστες, νέες δυνατότητες ώστε να την απολαμβάνουμε για πάντα. Αυτό σημαίνει το ότι θα δοξαστούμε. Πρέπει να έχουμε δοξασμένες ικανότητες για να απολαμβάνουμε άπειρη δόξα.

Στο τέλος είδαμε ότι θα πρέπει να υποφέρουμε με το Χριστό για να λάβουμε την κληρονομιά μας μαζί του. “...Εφόσον συμμεριζόμαστε τα παθήματα του Χριστού, θα μετάσχουμε μαζί του και στη δόξα του” (8:17). Τώρα, αυτό που βλέπουμε σήμερα στα εδάφια 18 και κάτω είναι ότι αξίζει να υποφέρουμε. Άρα τα εδάφια 18-25, μας βοηθούν να επιμείνουμε στην πίστη και να μην αποβάλουμε την ελπίδα μας, αλλά να σταθούμε σταθεροί με το Χριστό σε όλες τις απογοητεύσεις και τις δυσκολίες της ζωής. Μην εγκαταλείπεις την ελπίδα σου στο Χριστό όταν υποφέρεις, γιατί αξίζει και σίγουρα θα οδηγήσει σε δόξα. Αυτό είναι το νόημα αυτών των εδαφίων.

Στο εδάφιο 18 βρίσκουμε την ουσία. “Πιστεύω πραγματικά πως αυτά που τώρα υποφέρουμε, δεν ισοσταθμίζουν τη δόξα που μας επιφυλάσσει ο Θεός στο μέλλον.” Αυτό θέλει ο Παύλος να το πιστεύουμε με όλη μας την καρδιά. Και είναι ανάγκη να το δεχτείς με την καρδιά σου και όχι μόνο με το μυαλό σου, γιατί όταν έρθουν οι δυσκολίες θα χρειαστείς απόλυτη βεβαιότητα και ελπίδα ώστε να μην τα παρατήσεις. Θα μπεις στον πειρασμό να πεις: “Αν αυτή είναι η ανταμοιβή για την εμπιστοσύνη μου στο Χριστό, να μου λείπει.” Αν δεν υπήρχε πραγματικά αυτός ο κίνδυνος, ο Παύλος δεν θα έγραφε αυτή την παράγραφο. Τη γράφει για να μας βοηθήσει να μην αποβάλουμε την ελπίδα μας στο Χριστό όταν οι ταλαιπωρίες και οι αναστεναγμοί αυτής της ζωής μας κατακλύζουν.

Γι' αυτό σας παρακαλώ να ακούσετε προσεκτικά. Αν δεν έχετε υποφέρει πολύ, θα έρθει και η σειρά σας. Και ο Θεός ενέπνευσε τη συγγραφή αυτής της περικοπής ώστε να είστε έτοιμοι και ικανοί να αγωνιστείτε τον αγώνα της πίστης και να μην ηττηθείτε από την απελπισία και την απιστία.

Πώς λοιπόν ο Παύλος προσπαθεί με τα εδάφια αυτά να ενισχύσει την πίστη και να σταθεροποιήσει την ελπίδα μας ώστε να μην κλονιστούμε από τις δυσκολίες που πρέπει να υπομείνουμε;

Οι Δικές μας Δυσκολίες μέσα σε ένα Παγκόσμιο Πλαίσιο

Ο Παύλος κάνει κάτι εξαιρετικά σημαντικό. Τοποθετεί τις δικές μας δυσκολίες μέσα σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο. Το θεωρώ σημαντικό γιατί αν εμείς ψάχναμε για βοήθεια στις δοκιμασίες μας, πιθανώς δεν θα ήταν αυτός ο τρόπος που θα βρίσκαμε ανακούφιση ή δύναμη για να τις υπομένουμε. Όμως σ' αυτήν την περίπτωση χρειαζόμαστε εμείς να μάθουμε από τον Θεό και όχι αυτός από μας. Είναι το μάθημα που χρειάζεται να πάρουμε για τις δυσκολίες μας ώστε να μπορούμε μαζί με τον Παύλο να πούμε: αξίζει τον κόπο. Μπορούμε να τις αντέξουμε.

Τρεις είναι οι τρόποι με τους οποίους ο Παύλος εντάσσει τις δικές μας δυσκολίες μέσα σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο. Ας τους εξετάσουμε έναν έναν. Σήμερα θα ασχοληθούμε μ' αυτό και την επόμενη εβδομάδα θα αναλύσουμε το ίδιο κείμενο εστιάζοντας στην ασύγκριτη ελπίδα την οποία αναφέρει έξι φορές στην περικοπή αυτή. Ας δούμε λοιπόν πώς ο Παύλος μας βοηθάει στις δυσκολίες μας τοποθετώντας τες μέσα σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο.

*1. Όλη η Φύση Στενάζει *

Πρώτον, μας δείχνει πως όλη η δημιουργία συμμετέχει στους στεναγμούς, στην απογοήτευση, στη φθορά και στον πόνο. Το αναφέρει τρεις φορές με τρεις διαφορετικούς τρόπους. Εδάφιο 22: “Ξέρουμε καλά ότι ως τώρα όλη η κτίση στενάζει και κραυγάζει από πόνο, σαν την ετοιμόγεννη γυναίκα.” “Όλη η κτίση” στενάζει. Με άλλα λόγια, όταν υποφέρεις μη νομίζεις πως αυτό αφορά μόνο εσένα και την προσωπική σου κατάσταση. Οι στεναγμοί σου είναι κομμάτι μιας εμπειρίας που ολόκληρη η δημιουργία δοκιμάζει.

Εδάφιο 21: “ Κι αυτή ακόμα η κτίση θ' απελευθερωθεί από την υποδούλωσή της στη φορά, και θα μετάσχει στην ελευθερία που θ' απολαμβάνουν τα δοξασμένα παιδιά του Θεού.” Προσέξτε: η δημιουργία είναι υποδουλωμένη στη φθορά. Οι στεναγμοί σου και όλα όσα υποφέρεις είναι ένα μέρος της υποδούλωσης όλου του σύμπαντος στη φθορά. Οι δοκιμασίες σου δεν είναι απλά μια προσωπική υπόθεση. Υπάρχει μια συνολικότερη εξήγηση γι' αυτές. Αποτελούν κομμάτι ενός όλου. Στο φυσικό κόσμο γύρω μας επικρατεί η φθορά, η καταστροφή, η διάλυση, ο θάνατος. Κάτι δε λειτουργεί σωστά και προκαλεί ζημιά σε όλο αυτό το σκηνικό. Δεν είναι μόνο η δική σου περίπτωση. Μη θεωρήσεις πως όλα όσα περνάς σχετίζονται με κάτι που έκανες εσύ ατομικά.

Εδάφιο 20: “ Η κτίση υποτάχτηκε κι αυτή στη φθορά, όχι γιατί το ήθελε αλλά γιατί έτσι θέλησε αυτός που την υπέταξε. Έχει όμως πάντοτε την ελπίδα.” Προσέξτε: Η ίδια η δημιουργία είναι παραδομένη στη φθορά. Όχι μόνο το ανθρώπινο γένος, και όχι μόνο εσύ.

Άρα το πρώτο πράγμα που κάνει ό Παύλος για να εντάξει τις δικές μας δυσκολίες σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο, να μας δώσει τη σωστή προοπτική και να μας βοηθήσει να υπομένουμε την ταλαιπωρία μας είναι να μας δείξει ότι όλη η φύση συμμετέχει στον πόνο που κι εμείς πρέπει να δοκιμάσουμε για να γίνουμε κληρονόμοι μαζί με το Χριστό.

2. Όλη η Ιστορία από την Πτώση μέχρι τον Ερχομό του Χριστού Υπόκειται στη Ματαιότητα.

Δεύτερον, ο Παύλος μας δείχνει ότι οι δυσκολίες αυτές είναι διαχρονικές και όχι στιγμιαίες . Με άλλα λόγια, όχι μόνο αγγίζουν όλη τη φύση, αλλά και την παρούσα φάση της ιστορίας μας-αυτό που ο Παύλος ονομάζει στο εδάφιο 18 “τώρα”: “Πιστεύω πραγματικά πως αυτά που τώρα υποφέρουμε, δεν ισοσταθμίζουν τη δόξα που μας επιφυλάσσει ο Θεός στο μέλλον.”

Μπορεί κανείς να διακρίνει αυτή τη διαχρονική διάσταση των δοκιμασιών μας στις χρονικές αναφορές που υπάρχουν σε όλη την παράγραφο. Για παράδειγμα, στο εδάφιο 20: “Ξέρετε, βέβαια, πως η κτίση υποτάχθηκε κι αυτή στη φθορά.” Πρόκειται για ένα ιστορικό γεγονός του απώτερου παρελθόντος. Και στο εδάφιο 21: “Κι αυτή ακόμα η φύση θ'απελευθερωθεί.” Πρόκειται για το τέλος των δυσκολιών στο μέλλον. Επομένως ανάμεσα στο απώτερο παρελθόν και στο απροσδιόριστο μέλλον, όλη η ιστορία είναι κομμάτι αυτής της οδύνης και των στεναγμών. Συνεπώς μη θεωρείς ότι εσύ ή η οικογένειά σου ή η εποχή σου είσαστε ξεχωρισμένοι για να υποφέρετε. Οι στεναγμοί αυτοί και η φθορά και η ματαιότητα υπήρχαν στον κόσμο σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας και θα υπάρχουν μέχρι να ξαναέρθει ο Ιησούς.

Ή θα ήταν ορθότερο να πούμε, “σχεδόν σε όλη” τη διάρκεια της ιστορίας. Κι αυτό γιατί ο Παύλος χρησιμοποιεί και έναν τρίτο τρόπο για να προβάλλει την παγκόσμια διάσταση των δοκιμασιών μας τονίζοντας το ότι η κατάσταση αυτή ξεκίνησε κάποτε και το ξεκίνημα αυτό δεν ήταν απλά φυσικό γεγονός αλλά αποτέλεσμα μιας δίκαιης απόφασης.

Τι εννοώ μ' αυτό. Κοιτάξτε το εδάφιο 20. “Η κτίση υποτάχθηκε κι αυτή στη φθορά, όχι γιατί το ήθελε αλλά γιατί έτσι θέλησε αυτός που την υπέταξε. Έχει όμως πάντοτε την ελπίδα.” Αυτή είναι η αρχή της ματαιότητας και της φθοράς και των στεναγμών της δημιουργίας. Σε τι αναφέρεται εδώ ο Παύλος; Δεν πρέπει να χάσουμε το μήνυμα αυτό γιατί είναι το πιο σημαντικό που βρίσκουμε ως εδώ.

Ο Παύλος αναφέρεται εδώ στην ενέργεια του Θεού να υποτάξει τη δημιουργία στη ματαιότητα και στους στεναγμούς και στη φθορά. Πώς ξέρουμε ότι αναφέρεται στο Θεό; Πώς ξέρουμε ότι δε μιλάει για τον Αδάμ και την αμαρτία του, ή το Σατανά και τον πειρασμό του προς τον Αδάμ και την Εύα; Το καταλαβαίνουμε από τις λέξεις “Έχει όμως πάντοτε την ελπίδα” (εφ'ελπίδι) στο τέλος του εδαφίου 20. “Τη γαρ ματαιότητι η κτίσις υπετάγη, ουκ εκούσα αλλά δια τον υποτάξαντα, εφ'ελπίδι.” Ο Αδάμ δεν υπέταξε τον κόσμο στη ματαιότητα με ελπίδα. Ο Αδάμ δεν είχε κανένα σχέδιο για την αποκάλυψη των παιδιών του Θεού στον κατάλληλο καιρό. Ούτε ο Σατανάς υπέταξε τον κόσμο στη ματαιότητα με ελπίδα. Ο Σατανάς δεν είχε κανένα σχέδιο για την αποκάλυψη των παιδιών του Θεού στον κατάλληλο καιρό.

Το πρόσωπο του εδαφίου 20 είναι ο Θεός. “Τη γαρ ματαιότητι η κτίσις υπετάγη, ουκ εκούσα αλλά δια τον υποτάξαντα, εφ'ελπίδι,” δηλαδή το Θεό. Με άλλα λόγια, ο Παύλος μιλάει για το ίδιο γεγονός που αναφέρει στο εδάφιο Ρωμαίους 5:12: “Μέσω ενός ανθρώπου μπήκε στον κόσμο η αμαρτία και μέσω της αμαρτίας ο θάνατος. Έτσι εξαπλώθηκε ο θάνατος σ' όλους τους ανθρώπους, γιατί όλοι αμάρτησαν.” Όταν ο Αδάμ αμάρτησε, ο θάνατος και ο πόνος και η ματαιότητα και οι στεναγμοί ήρθαν στον κόσμο. Γιατί; Επειδή ο Θεός είχε πει πως έτσι θα γινόταν. Τη μέρα που θα φας απ' αυτό το δέντρο θα πεθάνεις.

3. Η Υποταγή στη Ματαιότητα είναι Αποτέλεσμα Δίκαιης Απόφασης και όχι απλά Φυσικό Γεγονός.

Τα παραπάνω μας οδηγούν σε μια εντυπωσιακή και απίστευτα σημαντική αλήθεια: η ματαιότητα και η φθορά και οι στεναγμοί της δημιουργίας είναι αποτέλεσμα μιας δίκαιης απόφασης και όχι απλά ένα φυσικό γεγονός. Πρόκειται για ένα θεϊκό νόμο και όχι απλά για μια φυσική συνέπεια υλικών συμβάντων. Ο Θεός επέβαλλε τη ματαιότητα και τη φθορά και τους στεναγμούς στον κόσμο ως αποτέλεσμα της αμαρτίας. Είναι μια δικαστική πράξη και όχι απλά μια φυσική συνέπεια.

Ο δεύτερος νόμος της θερμοδυναμικής, που μερικές φορές αναφέρεται ως “εντροπία”- ότι δηλαδή το σύμπαν οδεύει προς την κατάρρευση, ότι στην παρούσα φάση έχει μια ενδογενή τάση προς την αταξία-δεν είναι μια ιδιοτροπία ή ένα ατύχημα της φύσης. Είναι μέρος της απόφασης του Θεού. Από την πτώση και μετά, η ματαιότητα είναι ενσωματωμένη στο σύμπαν.

Είναι απίστευτο πόσοι Χριστιανοί προσπαθούν τόσο απεγνωσμένα να αποσυνδέσουν το Θεό από τον πόνο που υπάρχει στον κόσμο ώστε είναι πρόθυμοι ασπαστούν τον “ντεϊσμό” για να κρατήσουν το Θεό έξω από την εξίσωση. Οι ντεϊστές πίστευαν πως το σύμπαν δημιουργήθηκε από το Θεό ο οποίος στη συνέχεια το άφησε στην τύχη του σαν ένα κουρδισμένο ρολόι χωρίς καμιά θεϊκή παρέμβαση. Τα πάντα εξηγούνταν απλά στα πλαίσια φυσικών νόμων, και όχι θεϊκών αποφάσεων.

Οι άνθρωποι του Θεού δεν βρίσκουν παρηγοριά σ' αυτήν την προσέγγιση, η οποία δεν είναι βιβλική. Η βιβλική προσέγγιση αναφέρεται στο εδάφιο 20: “ Η κτίση υποτάχθηκε κι αυτή στη φθορά, όχι γιατί το ήθελε αλλά γιατί έτσι θέλησε αυτός που την υπέταξε. Έχει όμως πάντοτε την ελπίδα.” Η δυσάρεστη κατάσταση που επικρατεί στον κόσμο σήμερα - η ματαιότητα και η φθορά και ο πόνος – οφείλονται στη δίκαιη απόφαση του Θεού εξαιτίας της αμαρτίας.

Το Νόημα της Δυστυχίας: Η Αμαρτία είναι Φρικιαστική

Συνεπώς, το νόημα της δυστυχίας μέσα στον κόσμο είναι πως η αμαρτία είναι αποτρόπαιη. Το φυσικό κακό είναι μια αναφορά που παραπέμπει στη φρίκη του ηθικού κακού. Όταν βλέπουμε στον κόσμο πόνο τρομερό που μας αφήνει άναυδους, θα πρέπει να τρέμουμε αναλογιζόμενοι το πόσο ανείπωτα τρομερή είναι η αμαρτία απέναντι σε έναν άπειρα άγιο Θεό. Το νόημα της ματαιότητας και το νόημα της φθοράς και το νόημα των στεναγμών μας είναι πως η αμαρτία - το να υστερούμε έναντι της δόξας του Θεού – είναι απαίσια, απεχθής, αποκρουστική πέρα από κάθε φαντασία.

Αν δεν έχεις μια κάποια εικόνα της άπειρης αγιότητας του Θεού και της φοβερής προσβολής που υφίσταται Αυτός από την αμαρτία, αναπόφευκτα θα θεωρείς τη ματαιότητα και τον πόνο που υπάρχουν στο σύμπαν ως μια υπερβολική αντίδραση. Όμως στην πραγματικότητα ο σκοπός της δυστυχίας, της ματαιότητας, της φθοράς, του πόνου που βιώνουμε είναι να μας μάθουν τη φρίκη της αμαρτίας. Και την πολυτιμότητα της απελευθέρωσης και της ελπίδας.

Ας ανακεφαλαιώσουμε λοιπόν τα όσα είδαμε και ας τα συσχετίσουμε στη συνέχεια με τις προσωπικές μας δυσκολίες. Με τρεις τρόπους ο Παύλος εντάσσει τις δοκιμασίες μας σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο.

• Πρώτον, μας δείχνει πως η ματαιότητα και η φθορά και ο πόνος στον κόσμο αποτελούν μια δίκαιη απόφαση του Θεού, και όχι απλά έναν τυχαίο φυσικό νόμο. Ο Θεός υπέταξε τη δημιουργία στη ματαιότητα.

• Δεύτερον, μας δείχνει πως αυτή η υποταγή στη ματαιότητα περιλαμβάνει όλη την ιστορία από την πτώση μέχρι την έλευση του Χριστού. Δεν υπάρχει περίοδος της ανθρώπινης ιστορίας που διέφυγε ή θα διαφύγει από τις συνέπειες της απόφασης αυτής. Όμως η κατάσταση αυτή είναι προσωρινή. Είχε αρχή (εδάφιο 20), και θα έχει ένα τέλος (εδάφιο 21 - “η κτίση θ' απελευθερωθεί από την υποδούλωσή της στη φθορά”).

• Τρίτον, μας δείχνει πως όλη η δημιουργία, όχι απλώς ένα τμήμα της, υπόκειται στη ματαιότητα. Εδάφιο 22: “Όλη η κτίση στενάζει.”

Ο Παύλος παρουσιάζει όλο αυτό το παγκόσμιο πλαίσιο επειδή θέλει να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τη θέση μας και να υπομένουμε τις δοκιμασίες μας με πίστη και ελπίδα. Για την ελπίδα αυτή θα μιλήσουμε την επόμενη εβδομάδα. Προσέξτε πώς στο εδάφιο 23 καθώς ολοκληρώνει το προσωπικό κομμάτι αυτής της συνολικής εικόνας αναφέρεται στη δική μας ατομική κατάσταση. “Και όχι μόνο η κτίση (στενάζει και κραυγάζει από πόνο). Το ίδιο κάνουμε κι εμείς: Έχουμε ως αρραβώνα του νέου κόσμου το Άγιο Πνεύμα, εσωτερικά όμως στενάζουμε κι εμείς.” Σταματώ εδώ. Ξέρω πως οι επόμενες φράσεις είναι γεμάτες ελπίδα.

Θα μιλήσουμε για τη δόξα που κρύβουν αυτές οι φράσεις την επόμενη εβδομάδα. Τούτη την εβδομάδα μακάρι να μας βοηθήσει ο ρεαλισμός με τον οποίο ο Παύλος αντιμετωπίζει την παρούσα κατάσταση που βιώνουμε και εμείς. Κι εμείς στενάζουμε. Καταλαβαίνετε τώρα την ουσία αυτής της συνολικής εικόνας; Η ουσία είναι πως κι εμείς είμαστε μέρος της. Ακόμα κι εμείς που έχουμε την προκαταβολή της κληρονομιάς μας. Ακόμα κι εμείς που έχουμε έναν κυρίαρχο Θεό ο οποίος κάνει τα πάντα να συντελούν στο καλό μας. Ακόμα κι εμείς που είμαστε η νύφη του Χριστού. Ακόμα κι εμείς για τους οποίους ο Θεός έδωσε το μονογενή του Γιο. Ναι, ακόμα κι εμείς στενάζουμε κάτω από την κατάρα της δημιουργίας.

Μη Θεωρείς τις Δοκιμασίες Σου Αποκλειστικά Προσωπική Υπόθεση

Με άλλα λόγια, μη θεωρείς τις δοκιμασίες σου αποκλειστικά προσωπική σου υπόθεση. Μη συμπεραίνεις πως πρόκειται για κάποια συγκεκριμένη τιμωρία ή το αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης αμαρτίας. Όταν πονάς ψάξε την καρδιά σου. Σοβαρέψου, πρόσεξε και ταπεινώσου. Δε χρειάζεται όμως να προσθέσεις στην ταλαιπωρία σου κι άλλη ταλαιπωρία. Όλη η φύση στενάζει. Είναι μια γενικευμένη απόφαση του Θεού που αφορά όλο τον κόσμο. Και το μήνυμα του Παύλου είναι: ακόμα και τα πολύτιμα παιδιά του Θεού πρέπει να υποφέρουν με το Χριστό μέσα σ' αυτόν.

Επομένως ας είμαστε ταπεινοί και ας αποδεχόμαστε το μερίδιο του πόνου που μας αναλογεί με υπομονή και ελπίδα. Επειδή πιστεύουμε μαζί με τον Παύλο πως αυτά που τώρα υποφέρουμε, δεν ισοσταθμίζουν τη δόξα που μας επιφυλάσσει ο Θεός στο μέλλον.